Het begon met een foto. Ik zag hem in een museum in Londen en het viel mij op hoe weinig er over de foto bekend was. Na mijn terugkeer uit Londen bleef hij in mijn hoofd rondspoken. Het is een ronduit afschuwelijke foto die getuigt van een nog afschuwelijker geschiedenis. Hoe kan het toch dat hier zo weinig over bekend is? Heeft nog niemand het verhaal achter deze foto uitgezocht?

Illustratie
Ik deed een poging de foto op internet terug te vinden. Ik zocht in de archieven van het Wereld Holocaust Archief Yad Vashem, waar hij vrij snel naar boven kwam. Nu had ik, behalve de foto, ook een datum en een plaatsnaam in Oekraïne. Meer niet. Toch was enkel deze informatie genoeg om verder te googelen. Ik zag dat de foto wel regelmatig als afbeelding bij artikelen werd gebruikt, ter illustratie van een verhaal dat niet het verhaal achter de foto was. Het werkelijke verhaal vond ik nergens terug.

Sprong
Een belletje naar het NIOD en Yad Vashem bevestigde wat ik al dacht: nog niet eerder probeerde iemand het verhaal achter deze foto te achterhalen. Ik besloot de sprong te wagen om dat wel te doen. Maar hoe doe je dat? Waar zoek je de nodige informatie? Waar vind je je bronnen? In een onderzoek als deze is het handig om dan iemand te vinden die een soortgelijk onderzoek deed. Dus zocht ik naar soortgelijke publicaties, waarvan ik de auteurs noteerde. Eén van deze auteurs bleek een Nederlander te zijn. Ik nam contact met hem op en vond zo de weg naar mijn bronnen.

Vooronderzoek
Vanuit Nederland deed ik een uitgebreid vooronderzoek. Ik ging onder andere naar het NIOD waar ik de Holocaust expert van Oekraïne sprak. Ik las dagrapporten van de Duitse Einsatzgruppen en nam nogmaals contact op met Yad Vashem om zowel de datum als het betrokken regiment te checken. Daarnaast las ik het opvallend schaarse aantal ooggetuigenverslagen dat tot nu toe is opgetekend. Zo verdiepte ik mij in de Holocaust van Oekraïne om het verhaal achter de foto zo waarheidsgetrouw mogelijk te kunnen reconstrueren.

Oekraïne
Uiteraard zijn er nog leegtes in het onderzoek. Belangrijke details ontbreken en sommige bronnen spreken elkaar tegen. Dat levert vragen op. Vragen waarvan ik het antwoord alleen in Oekraïne kan vinden door letterlijk op de plaats des onheils te zijn. Met het doorzoeken van het plaatselijk Holocaust-archief, het spreken met de Holocaust expert van die specifieke streek en het interviewen van een (of meer) ooggetuigen zal ik mijn onderzoek in de komende week afronden. Daarna schrijf ik het verhaal achter de foto, zodat de afschuwelijk gebeurtenis die hij verbeeldt niet langer verborgen blijft.

photo credit: miqul via photopin cc